Tại Việt Nam nhà nước kiểm soát tất cả hệ thống truyền thông. Ngay tại nước Đức người Việt Nam cũng không nên nói và viết lên sự thật – bằng không họ sẽ bị hăm dọa và tấn công
Lê Trung Khoa, Tổng biên tập tờ báo điện tử Việt Nam „Thời Báo“ - Ảnh Vanessa Vu chụp cho báo Zeit Online
Nằm sâu trong lòng Đông Bá Linh, một hành lang tối và hẹp trong một tòa nhà xây bằng gạch nung dẫn đến văn phòng làm việc của Lê Trung Khoa. Bức tường hai bên hành lang treo đầy các bảng quảng cáo cho những dịch vụ bán vé máy bay giá mềm và chuyển tiền về Việt Nam. Sau nhiều cánh cửa là những văn phòng nhỏ, nơi đó người ta đang làm việc gõ phím và gọi điện thoại. Ông Lê đang làm việc trong một văn phòng đó, nằm ở cuối dãy. COMD Softwareentwicklung (Phát triển phần mềm) được viết bằng những chữ cái lớn mầu đỏ trên cánh cửa. “ Tôi phải bấm nút nào để thêm vào hai món khai vị? ”, một người đàn ông mặc áo khoác mùa đông màu đen hỏi. Lê kiếm tiền bằng kỹ thuật lập trình cho máy tính tiền của các tiệm ăn, siêu thị và tiệm làm móng. Nhưng đó không phải là nguyên nhân đã khiến cho ông ta khó chịu với nhà nước Việt Nam và đồng thời phải lo cho tính mạng của mình.
Lê cũng còn là Tổng Biên Tập của tờ Thời Báo, một tờ báo điện tử tiếng Việt được đọc nhiều nhất tại Âu Châu. Trong những năm đầu thập niên chín mươi ông ta đến du học tại Weimar về thiết kế phương tiện truyền thông. Trong một dự án của Đại Học ông đã đem chương trình phát thanh Việt Nam vào nước Đức. Hồi đó hệ thống truyền thanh chỉ có ở dạng analog, ông Lê đã số hóa những chương trình phát thanh và đưa lên mạng. Qua việc này ông ta đã giúp người Việt sống tại nước Đức được nghe những tin tức mới nhất từ quê hương. Sau đó ông Lê đã thành lập tờ báo mạng Thời Báo. Ông mong muốn tạo nhịp cầu đối thoại giữa hai nước với nhau, ông Lê nói.
Nhà nước Việt Nam hài lòng với tầm ảnh hưởng vượt qua biên giới này. Ở Việt Nam không có tự do báo chí. Mặc dầu hiến pháp đảm bảo tự do ngôn luận, nhưng nhà nước lại kiểm soát tất cả hệ thống truyền thông. Họ cũng đã nhanh chóng liên lạc với ông Lê và đề nghị một thỏa thuận. Ông Lê được phép chuyển tải những bản tin của truyền thông nhà nước như của Vietnamnet, đổi lại ông ta phải cung cấp cho họ những thông tin của các cơ quan nước Đức liên quan đến Việt Nam và người Việt.
Với niềm tin và không vụ lợi, suốt mười năm dài ông Lê đã làm báo theo đúng ý của nhà nước Việt Nam. “ Nhưng vẫn thiếu điều gì đó“, ông Lê cất tiếng nói sau khi ông đã giải thích cho người khách hàng về các nút bấm phối hợp, rồi ông đặt mình ngồi xuống cạnh cái bàn kính tròn nằm giữa văn phòng. “ Còn thiếu sự trung thực. Hệ thống truyền thông nhà nước không tường thuật những điều thực sự xảy ra“. Nhiều bài tường thuật từ Việt Nam đã tâng bốc mối quan hệ giữa hai nước và loan truyền những tin thất thiệt. Một ví dụ, vào tháng bảy 2017 truyền thông Việt Nam đã đưa tin, bà Thủ Tướng Đức sẽ đón tiếp Thủ Tướng Nguyễn Xuân Phúc trong dịp Hội Nghị Thượng Đỉnh G20 ở Hamburg. Làm như là ông Phúc là một trong những nhân vật vĩ đại. “Nhưng điều đó không trung thực. Một cuộc đón tiếp chính thức tại Dinh Thủ Tướng đã không hề được lên kế hoạch “. Lần đầu tiên trong cuộc đời, ông Lê đã viết trên tờ Thời Báo điều trái ngược với truyền thông nhà nước bằng những lời quả quyết, khác với trước đây – nhiều lắm là ông chỉ dùng từ ngữ ám chỉ mà thôi.
Sự hồi đáp đến rất nhanh.
Ông Lê thanh toán phần lớn chi phí cho tờ báo bằng tiền thu nhập từ Công ty phần mềm của mình. Chỗ làm việc của ông chỉ là một cái bàn viết nằm trong góc văn phòng. Giữa những cành lan, những máy camera canh phòng và những màn hình cảm ứng của máy tính tiền, ông ngồi viết các bản tin.
Trên tờ báo, ông cũng cho đăng quảng cáo lấy tiền để chi phí cho sở thích của mình [tờ Thời Báo].
Những quảng cáo bị dừng lại
Từ khi ông Lê đưa bản tin chính thức vào tháng bảy 2017 thì các khách hàng đăng quảng cáo thường xuyên lâu năm đã quay mặt với ông. “Những doanh nhân đã gọi điện thoại cho tôi bảo rằng họ không có vấn đề cá nhân gì với tôi. Nhưng họ không thể tiếp tục đăng quảng cáo lâu hơn trên báo của tôi“, ông Lê bảo vậy. Ông ta phỏng đoán: “Hình như người ta sợ rằng quảng cáo của họ sẽ bị xem như là một sự hỗ trợ cho việc làm của tôi“.
Đó mới chỉ là sự bắt đầu. Nhà nước Việt Nam đã hủy hợp đồng hợp tác với ông. Số truy cập vào xem báo từ Việt Nam, nơi ông có nhiều bạn đọc nhất, đã bị giảm hẳn. Giờ đây tại Việt Nam người ta muốn đọc được tờ Thời Báo thì phải sử dụng một số tiểu xảo kỹ thuật.
Ngoài ra, một nhân viên sứ quán đã gọi điện thoại cho ông Lê: Ông nên xóa bản tin lập tức, vì rất có thể sẽ có một cuộc tiếp kiến giữa Phúc và Merkel. Đòi hỏi này không được Lê đáp ứng. Ông ta giữ nguyên quan điểm của mình: Một cuộc đón tiếp chính thức không được lên chương trình và một cái bắt tay bên lề Hội Nghị Thượng Đỉnh lại là một việc hoàn tòan khác. Do đó mà Đại Sứ Quán đã thu hồi giấy mời ông Lê đến tham dự buổi tổ chức trong khách sạn sang trọng Ritz-Carlton, nơi mà ông Thủ Tướng sẽ có bài nói chuyện với cử tọa.
Không những chỉ Sứ Quán không hài lòng về bản tin G20, qua Facebook ông Lê còn nhận được các lời lẽ xúc phạm và đe dọa giết chết. “Tao mời mày đến ăn tiết canh ngan“, một người đàn ông viết tin nhắn riêng đến ông Lê. Sau đó người này đã viết công khai [trên Facebook], mời ông Lê đi ăn tiết canh ngan. Ăn tiết canh ngan, đó là một cách người Việt nói ẩn ý là: tao giết mày.
Công Tố Viện vào cuộc điều tra
Người gửi tin nhắn không là xa lạ. Trên trang Facebook người này đã đăng tải rất nhiều hình ảnh mà chính người này đã chụp chung với ông Đại Sứ Việt Nam Đoàn Xuân Hưng. Hình cho thấy hoặc là họ đang cùng ngồi ăn tối hoặc vai kề vai với cốc bia trong tay hoặc đứng bên nhau với cây đánh Golf trên sân Golf. ZEIT ONLINE đã thỉnh ý Sứ Quán xin bình luận về những tấm hình này và hỏi ông Đại Sứ có biết về hoạt động của người này không. Sứ Quán đã không trả lời thư điện tử này.
Dưới sự theo dõi đặc biệt
Không ngại sự đe dọa, ông Lê vẫn tiếp tục con đường phê phán. Ví dụ như ông đăng báo ý kiến riêng của ông về vụ Trịnh Xuân Thanh. Người cựu quan chức tham nhũng có lẽ đã bị bắt cóc tại Đức mang về Việt Nam. Tối thiểu là cũng có các nhân chứng khai rằng tại Công viên Tiergarten ở Bá Linh có một người đàn ông và một phụ nữ đã bị lôi kéo vào xe ô tô bằng vũ lực. Khi ông Trịnh nói trên đài truyền hình nhà nước Việt Nam là mình tự nguyện từ Đức Quốc trở về để đầu thú tại Việt Nam, thì ông Lê là người đầu tiên công khai đặt câu hỏi về việc tự đầu thú này. Và ông ta đã cho đăng tải ý kiến phản bác của bà Luật Sư Đức của Trịnh Xuân Thanh.
Bài báo này cũng đưa tới một hệ quả: Một số người Việt tổ chức biểu tình sau khi xem chương trình truyền hình Việt Nam gây tranh cãi đó. Họ biểu tình ủng hộ những nguyên tắc của nhà nước pháp quyền, ông Lê đã tường thuật trên báo như thế. Không lâu sau đó xuất hiện trên mạng xã hội một số hình chụp lén ông Lê khi ông ta đứng quan sát cuộc biểu tình, khi ông rời khỏi cuộc biểu tình và khi ông liền sau đó ngồi trong quán cà phê để viết bài tường thuật. Rõ ràng đã có người nào đó bí mật theo dõi và chụp hình ông.
Cả hai trường hợp đều được ông Lê tố cáo với Cảnh Sát, ông cũng chỉ rõ ra rằng trong vụ đe dọa giết người có mối liên hệ với sứ quán Việt Nam. Hiện Công tố viện đang điều tra. Cơ quan Bảo Vệ Hiến Pháp cũng được thông báo. Ít nhất là trường hợp Trịnh Xuân Thanh bị nghi bắt cóc cho thấy rằng, “mật vụ Việt Nam đặc biệt theo dõi một số người nhất định nào đó“, một nữ phát ngôn viên của cơ quan Bảo Vệ Hiến Pháp đã trả lời câu hỏi của báo Zeit Online. Nhà chức trách đang điều tra những chỉ dấu trong công việc phòng vệ phản gián, ngoài ra bà ta không thể cho biết thêm chi tiết.
Bây giờ có cả sự đe dọa ngay trong nước Đức
Ông Lê không phải là người duy nhất bị đặt dưới sự theo dõi đặc biệt. Bà Hoàng Thị Mỹ Lâm là người tỵ nạn thuyền nhân đến nước Đức từ miền Nam Việt Nam cách đây 37 năm. Cho đến bây giờ bà vẫn công khai phản đối chế độ XHCN độc đảng. Lúc đầu bà chỉ là một “con cá nhỏ“, bà ta nói. Từ 2014 bà là Chủ Tịch của Liên Hội Người Việt Tỵ Nạn gồm có 25 Hội địa phương trực thuộc. Với chức danh đó bà tổ chức biểu tình dưới lá cờ trước đây của miền Nam Việt Nam, màu vàng với ba sọc đỏ nằm ngang. Bà bảo rằng trong tất cả mọi năm có thể người ta đã theo dõi bà vì tư tưởng đối kháng nhưng bà vẫn cảm thấy an toàn. “Công An Việt Nam có thể nhiều nhất là đe dọa những Hội Viên của chúng tôi khi họ về thăm quê hương hay là làm khó dễ với các thân nhân của những người này. Nhưng họ chưa bao giờ đi đến mức, can thiệp vào chúng tôi trên nước Đức“.
Nhưng điều này đã thay đổi từ khi vụ Trịnh Xuân Thanh xảy ra. “Nếu mật vụ Việt Nam đi đến mức độ bắt cóc ông ta bằng vũ lực - thì làm sao những kẻ này để chúng tôi yên ? “, bà Hoàng đặt câu hỏi. Sau đó ít lâu thì thực sự bà ta bị tấn công trong một cuộc biểu tình do bà tổ chức.
Ngay khi bà Hoàng gửi thư mời cho cuộc biểu tình truyền thống hàng năm, bà đã nhận cả trang viết dài đe dọa. Kẻ đối thủ mắng bà bác sĩ vừa mới nghỉ hưu là “bác sĩ thất nghiệp“ là “chó“ và “kẻ phản bội“. Ngoài ra kẻ lạ mặt cũng đe dọa sẽ phá cuộc biểu tình. Hoàng và các Hội Viên của bà được Cảnh Sát hỗ trợ, nhưng vài kẻ vẫn lỳ lợm quấy phá. Một phụ nữ đã chửi thề và hất chiếc điện thoại ra khỏi tay của một người tham dự biểu tình. Cảnh sát đã cảnh cáo và đuổi bà ta ra, sau cuộc biểu tình người đàn bà này trở lại, xô bà Hoàng và mắng chửi. Bà Hoàng nói: “Bây giờ chúng tôi phải cẩn thận hơn“. “Tôi không rõ, người đàn bà này ghét chúng tôi từ trong thâm tâm hay là bà ta được thuê bắng tiền để đe dọa chúng tôi „.
Cho tới bây giờ những kẻ trung thành với nhà nước chỉ theo dõi người bất đồng chính kiến, cao lắm là họ chỉ buông lời xúc phạm “bây giờ họ sẵn sàng sử dụng bạo lực“. Trong vụ này Công Tố Viện cũng đang điều tra.
Việt Nam gia tăng sự đàn áp người bất đồng chính kiến
Một người thứ ba, mà sự đe dọa cũng không xa lạ gì đối với ông , là nhà văn Bùi Thanh Hiếu , đồng thời cũng nổi tiếng là Người Buôn Gió . Tới năm 2013 ông viết trên trang Blog ở Việt Nam về tham nhũng , cướp đất và các vụ xử án không công bằng. Ông ta lập tài liệu về những hành vi bất hợp pháp của Công An , cho phổ biến các tài liệu nhạy cảm , nêu tên kẻ có tội . Sau đó ông bị bỏ tù- và ông quyết định đào tẩu . Bây giờ ông Bùi viết Blog từ nước Đức . Tài liệu ông có đủ ,theo lời của ông . Các độc giả giữ trung thành với ông : 60.000 tới 70.000 người truy cập vào trang của ông mỗi ngày. Hiện nay ông Hiếu ở tại nước Đức nhưng cũng không cảm thấy an toàn trước các nguy cơ bị theo dõi.
Đặc biệt là trên các phương tiện truyền thông ông cảm nhận được sự đàn áp , theo lời ông Bùi . Trang Facebook của ông thường xuyên bị xóa và trang Blog bị khóa . Song song với khó khăn này có vô số các trang giả mang tên ông và hình của ông được tạo dựng lên , việc này làm cho độc giả của ông bị rối loạn. “Cuối cùng thì độc giả của tôi vẫn tìm lại được trang của tôi „ , ông Bùi nói.
Cuối tháng mười hai nhà nước Việt Nam công bố , quân đội sẽ tăng đến 10.000 người chỉ để chiến đấu trên mạng Internet . “Cứ mỗi giờ , mỗi phút và mỗi giây chúng ta phải sẵn sàng , tích cực chống lại khuynh hướng sai trên mạng thông tin „ , Tướng Nguyễn Trọng Nghĩa đã tuyên bố với báo Tuổi Trẻ . “Việc bảo vệ Tổ Quốc không xẩy ra ngoài biển và trên không nữa , mà ngay trên mạng Internet „.
Trên mặt chính thức thì nhà nước muốn ngăn chận các vi phạm hình sự trên Internet và sự tấn công của Hacker như nhiều quốc gia khác , tuy nhiên tại Việt Nam có những tội danh như “ tuyên truyền chống lại nhà nước „ hay là “ lợi dụng tự do dân chủ để chống phá nhà nước „. Cơ quan Nhân quyền FIDH ( Fédération internationale des ligues des droits de l’Homme ) và VCHR ( Vietnam Committee on Human Rights ) nhìn nhận có một sự “ leo thang đáng báo động về việc bắt giam người , xử án không công bằng và bạo lực thể chất đối với người bảo vệ Nhân Quyền , Blogger và Xã hội dân sự „. Trong năm 2017 đã có ít nhất 46 người bị bắt vì họ nói ra tư tưởng chính trị của họ hay là tham dự các cuộc biểu tình ôn hòa.
Cuối cùng lại còn tệ hại hơn , Bùi nói . Sự đe dọa trên Internet , ngay cả sự chạm trán đôi khi trên đường đi , ông ta có thể bỏ qua. Những chuyện đó so với việc xảy ra ở Việt Nam là không đáng kể. Vì vậy ông cố gắng không để tâm đến những sự cố này . Ông không có gì để sợ . Ở Việt Nam ông chỉ còn một bà mẹ già, nếu bị hỏi thì bà chỉ khai với cơ quan nhà nước là bà không biết gì cả.
Hành lang dẫn đến văn phòng kinh doanh và cũng là tòa soạn tờ báo của Lê Trung Khoa (Vanessa Vu ZEIT ONLINE)
Cám ơn sự can đảm
Nhà báo Lê Trung Khoa không vô tư như vậy . Ông không để cho các con của ông ta đi bộ đến trường . Vợ của ông bảo ông hàng ngày là ông nên ngưng chống đối lại nhà nước Việt Nam và hãy chỉ chăm lo cho văn phòng kinh doanh của mình . “ Nhưng tôi chỉ viết sự thật „ , Lê nói . “ Chúng ta đang sống trong một nhà nước pháp quyền CHLB Đức , chúng ta có tự do báo chí . Không ai có thể cấm tôi , viết ra sự thật tại đây „ . Ông tin vào cơ quan có thẩm quyền của nước Đức , vào Cảnh Sát và vào nền Tư Pháp .“ Nếu tôi bị ám sát , thì kẻ sát nhân sẽ bị xử theo luật Đức „ , ông ta nói .
Và công việc làm của ông đã có hiệu quả . Ngay khi có một số người chính thức xa lánh , nhưng vẫn có nhiều độc giả đến văn phòng của ông để bắt tay và cám ơn sự can đảm của ông.
Cũng tại Chợ Đồng Xuân , nơi khuôn viên chợ lớn nhất đầy hàng hóa Việt Nam và các dịch vụ trong nước Đức , Lê nhận thấy có sự thay đổi . Xưa kia các quan chức được đón tiếp tốn kém với tiệc tùng to lớn và chụp hình công khai . Bây giờ không còn như vậy . Các buổi lễ ít hơn , các cửa hàng kinh doanh lớn cũng giảm bớt chi tiền quyên góp . “ Họ đã nhìn thấy sự thật và bây giờ họ không muốn làm việc chung với những người đó nữa „.
Dịch giả: Kim Mi
