Luật mới đã được nhà nước Cuba chính thức công bố ngày 16 tháng 10 năm 2012, và bắt đầu có hiệu lực từ ngày 14-1-2013.
Cho tới trước khi có luật mới, muốn xuất ngoại người dân Cuba phải có giấy mời từ nước ngoài, và chỉ được ở tối đa là 11 tháng. Nếu họ không hồi hương, gia tài sẽ bị chính quyền tịch thu và sẽ không bao giờ được về nước nữa.
Nhà nước Cuba cũng mở cửa cho những người bị gọi là thành phần ”đào ngũ”, tức các người Cuba đã bỏ nước ra đi bất hơp pháp như những bác sĩ, và các nhà thể thao, lợi dụng được ra nước ngoài, nhưng không về nước nữa. Giờ đây họ có thể hồi hương với thị thực nhập cảnh có giá trị trong vòng 90 ngày và có thể gia hạn thêm. Thật ra, chưa ai biết tầm cỡ thật của việc cải cách này ra sao.
Giới chức đối lập sợ rằng việc cấp sổ thông hành chỉ là một kiểu ”thanh lọc chính trị”. Bởi nhà nước đã cảnh báo rằng mình có thể từ chối vì lý do ”lợi ích công cộng” hay ”bảo vệ an ninh quốc gia”. Bà Yoani Sanchez, người chống đối nhà nước độc tài đã bị từ chối chiếu khán 20 lần, cho biết bà chưa tin, mặc dù đã được nhà nước cộng sản Cuba báo cho biết là bà sẽ có thông hành trong vòng 15 ngày nữa. Còn ông Alizardo Sánchez, cựu tù nhân chính trị và là hoạt động người bệnh vực các quyền con người, thì e ngại rằng nhà nước sẽ tiếp tục đường lối kỳ thị đối với những ai không ủng hộ chính quyền.
Thật ra, đối với đại đa số dân Cuba xuất ngoại vẫn chỉ là một ”giấc mơ đẹp”, vì với lương tháng 20 mỹ kim, không biết cho tới bao giờ họ mới có đủ tiền để mua vé máy bay. Nhưng dầu sao đi nữa, giờ đây nó cũng là một khả thể, và nó ghi dấu một bước nữa trong tiến trình ”cởi trói cho nhân dân Cuba”, đã bị gông cùm xiềng xích bởi chủ nghĩa xã hội độc tài cộng sản hơn 50 năm qua, kể từ khi Fidel Castro lên nắm chính quyền năm 1961.
Từ khi lên cầm quyền thay anh là Fidel Castro, Chủ tịch Raul Castro đã hiểu rằng nếu muốn sống còn, đảng Cộng sản Cuba cần phải thay đổi và chính ông cũng đã tuyên bố như thế. Vào cuối năm 2011 nhà nước Cuba đã hợp thức hóa việc mua bán xe hơi và nhà cửa giữa người dân với nhau. Trước đó thì đã cho phép việc mua bán các máy móc gia chánh như máy hấp thức ăn, điện thoại lưu động và máy vi tính. Có người cho rằng đây chỉ là một vài thay đổi ”bôi son trát phấn” cho gương mặt ”già nua bệ rạc thê thảm” của chế độ xã hội chủ nghĩa. Người khác thì lạc quan tin rằng tuy đó là những bước tiến nhỏ giọt và chậm chạp, nhưng dẫn tới các cởi mở rộng rãi hơn.
Trên bình diện nông nghiệp vào tháng 7 năm 2008 Chủ tịch Raul Castro đã ký sắc lệnh nhượng cho nông dân các đất đai gọi là ”đất đai lười biếng”, vì không sản xuất. Mục đích là làm cho nền nông nghiệp trong nước năng động hơn để giảm số lượng thực phẩm phải nhập cảng từ nước ngoài. Thế rồi để giảm 500.000 chỗ làm trong các guồng máy chính quyền, nhà nước cộng sản Cuba cho phép nhiều người làm các công việc tự do của riêng họ hơn.
Năm 2009 nhà nước Cuba cho phép dân chúng sử dụng hệ thống thông tin liên mạng Internet, nhưng với rất nhiều hạn chế, không phải chỉ vì các lý do kỹ thuật, mà vì chủ trương ngu dân của nhà nước, muốn bưng bít hết mọi sự thật, và nhất là sợ hãi tự do dân chủ. Do đó có rất ít các đường nối tư gia bình thường cho các máy vi tính. Trên lý thuyết nhà nước cũng cấm việc lắp các ăng ten parabole cho đài truyền hình. Nhưng người dân biết cách qua mặt sự kiểm soát của nhà nước đầy quyền lực, nhưng luôn luôn sợ hãi đủ mọi thứ.
Mặc dù có các cải cách cởi mở, xem ra nhà nước cộng sản Cuba vẫn ”mê mệt” với chủ thuyết xã hội chủ nghĩa và khăng khăng từ chối đa nguyên. Lý do là vì các nguyên tắc ý thức hệ vẫn không thay đổi, và chính quyền vẫn hăng hái tiếp tục các sai lầm qúa khứ. Trong đại hội đảng hồi tháng 2 năm 2012 Chủ tịch Raul Castro đã mạnh mẽ bênh vực hệ thống độc đảng chống lại trò chơi mỵ dân và ”buôn bán chính trị”. Ông nhấn mạnh rằng ”Đảng cộng sản Cuba là sức mạnh lãnh đạo tối cao của xã hội và Nhà Nước”.
Chính vì thế nên những ”cởi mở theo định hướng xã hội chủ nghĩa” nói trên chỉ là ”các mảnh vải mới vá chùm vá đụp” trên cái áo xã hội chủ nghĩa cũ rích, bẩn thỉu, hôi thối, nhầy nhụa đầy máu và nước mắt của nhân dân, nhưng nhà nước cộng sản Cuba lại vẫn tiếp tục nâng niu hôn hít, mà không dám vứt đi để mua cái áo mới.
Linh Tiến Khải
Radio Vatican – Tiếng Việt
VRNs (18.02.2013) – Roma, Italia – Chúa Nhật 13-1-2013, từ sáng tinh sương tại thủ đô La Habana đã có hàng trăm người bắt đầu xếp hàng chờ đợi trước phân bộ di cư để xin thị thực xuất cảnh. Sau 50 năm bị cầm tù, từ nay người dân Cuba được tự do đi du lịch nước ngoài với thời hạn kéo dài 24 tháng. Đây là một bước tiến khác nữa trong các chương trình cải tổ đã được chính quyền của Chủ tịch Raul Castro đưa ra hồi tháng 5 năm 2011. Thủ tục xuất ngoại cũng dễ dàng hơn, chỉ cần hộ chiếu và thị thực, chứ không cần giấy mời như trước nữa.
