Những báo cáo mới nhất về khí hậu có vẻ u ám: nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí Khoa học cho thấy nước biển đã ấm nhanh hơn 40% so với người ta nghĩ trước đây.
Trong khi đó, hội đồng các nhà khoa học về biến đổi khí hậu của Liên Hiệp Quốc vừa công bố một báo cáo vào tháng 10/2018 cảnh báo rằng nhiệt độ tăng sẽ gây ra những trận lụt lớn, khô hạn, thiếu lương thực và cháy rừng vào năm 2040 nếu ta không có những hành động quyết liệt.
Trong khi cộng đồng toàn cầu vẫn còn phải đi chặng đường dài để có thể giải quyết tình trạng biến đổi khí hậu trong báo cáo, một số quốc gia lại nổi lên là những nhân tố tích cực đóng góp cho hành tinh, theo Bảng xếp hạng Quốc gia Tốt.
Bảng xếp hạng này nhằm mục đích đo lường tác động mà một quốc gia gây ra trên phạm vi toàn cầu, như dấu ấn quốc gia đó để lại đối với hệ sinh thái do tác động của quy mô nền kinh tế và phần trăm năng lượng tái tạo được sử dụng.
"Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa cao cấp và các quốc gia cực kỳ lệ thuộc lẫn nhau, mọi thứ sớm muộn cũng sẽ gây tác động lên toàn hệ thống," Simon Anholt, nhà tư vấn chính sách độc lập, người sáng lập ra bảng xếp hạng nói.
"Tôi muốn tạo ra một bảng xếp hạng đầu tiên đo đạc tác động bên ngoài của mỗi quốc gia với toàn bộ loài người, với cả hành tinh, ngoài biên giới của nó."
Các quốc gia Châu Âu chiếm đa số trong top 10 trong hạng mục Hành tinh và Khí hậu của Bảng xếp hạng Các Quốc gia Tốt, nhưng nhiều quốc gia khắp thế giới đang có những bước tiến lớn trong việc giảm tác động tiêu cực với môi trường.
Chúng tôi trò chuyện với cư dân đến từ năm quốc gia trong nhóm năm nước tốt nhất về cảm giác của họ khi sống ở một nơi đang hành động để cứu hành tinh chung.
Na Uy
Hạng mục Hành tinh và Khí hậu: Hạng nhất
Arendal, Hạt Aust Agder ở bờ biển phía nam Na Uy
Đứng đầu bảng trong nhóm có đóng góp cho hành tinh và khí hậu là Na Uy.
Quốc gia này dẫn đầu thế giới trong nhiều sáng kiến môi trường, trong đó có tỷ lệ chuyển đổi sang xe hơi điện cao nhất thế giới và chính phủ ra cam kết trở thành quốc gia trung hòa về khí hậu đến năm 2030.
Nhưng mối quan hệ với thế giới tự nhiên ở đây còn tiến xa hơn cả chính sách. Người Na Uy tôn vinh ý tưởng "friluftsliv", dịch ra có nghĩa là "đời sống ngoài trời", thể hiện sự quan trọng của việc dành thời gian sống ngoài trời để khỏe mạnh và hạnh phúc.
"Đây là điều bắt nguồn sâu sắc từ văn hóa của chúng tôi, và gần như là tôn giáo với rất nhiều người," Axel Bentsen, người Na Uy, sáng lập viên và là CEO của công ty tên Urban Sharing, công ty tổ chức chương trình chia sẻ xe đạp nổi tiếng có tên Oslo City Bike [Xe đạp trong thành phố Oslo] nói.
"Chúng tôi dành thời gian ở ngoài trời trong mọi thời tiết, và trẻ em thậm chí ngủ trưa ngoài trời. Thủ đô của chúng tôi, thành phố Oslo, độc đáo ở điểm bạn thực sự có thể đón phương tiện công cộng để đi vào rừng. Những chuyến đi như vậy rất phổ biến, là việc mọi người thường làm sau giờ làm việc."
Oslo được Hội đồng Châu Âu vinh danh là Thủ đô Xanh Châu Âu năm 2019 vì đã khôi phục hệ thống đường sông, đầu tư vào xe đạp và phương tiện công cộng và vì cách tiếp cận sáng tạo trong ngân sách khí hậu (đưa con số phát thải CO2 thành một chỉ số có thể đo đạc được giống như các quỹ tài chính).
Thành phố cũng hành động để trung tâm thành phố không còn xe hơi.
"Trong năm vừa qua, thật tuyệt khi thấy thành phố bỏ các bãi giữ xe hơi dành không gian cho người đi bộ và các khu vực thân thiện với xe đạp hơn, trong khi đó cơ sở hạ tầng cho xe đạp cũng được cải thiện thêm nhiều làn xe cho xe đạp hơn," Bentsen nói.
Tuy 99% năng lượng dùng trong nội địa của Na Uy được cung cấp từ các nguồn năng lượng bền vững như thủy điện từ bờ biển, vịnh biển và thác nước, nhưng Na Uy vẫn là quốc gia khai thác và xuất khẩu dầu mỏ lớn, và điều này đã trở thành vấn đề chính trị gây tranh cãi.
Người Na Uy tôn vinh ý tưởng friluftsliv, dịch ra có nghĩa là "đời sống ngoài trời"
"Liệu có đáng không khi tiếp tục khai thác và xuất khẩu dầu mỏ và khí gas vì nó giúp tạo ra số tiền khổng lồ để chi cho cơ sở hạ tầng môi trường mà nếu không có số tiền này sẽ không thể nào làm được?" David Nikel, một người Anh sống ở Na Uy từ năm 2011 và viết blog tên Đời sống ở Na Uy (Life in Norway), nói.
"Rất nhiều người nghĩ rằng [số tiền chi trả cho các cơ sở vật chất môi trường] sẽ tạo cảm hứng cho các thành phố và quốc gia khác, và cuối cùng sẽ khiến thế giới xanh hơn. Nhiều người khác nghĩ đó là tiêu chuẩn kép. Rốt cuộc thì bạn sống ở vế nào của phương trình?"
Bồ Đào Nha
Hạng mục Hành tinh và Khí hậu: Hạng 3
Xếp hạng ba trong những nỗ lực đóng góp cho hành tinh, Bồ Đào Nha sớm là quốc gia đi đầu trong việc đầu tư vào mạng lưới trọn vẹn cho xe hơi điện (và gần đây đã được miễn phí), khích lệ cư dân lắp đặt bảng năng lượng mặt trời và năng lượng tái tạo với chi phí thấp hơn.
Với việc lắp đặt các tấm năng lượng mặt trời, người dân sẽ có cơ hội bán điện lại cho lưới điện quốc gia đối với lượng điện năng không sử dụng đến.
"Hầu hết hàng xóm của tôi đều lắp tấm pin mặt trời hoặc máy bơm nước. Ở nhà tôi, cha mẹ lắp đặt máy bơm để chuyển nước mưa thành nước sạch. Chúng tôi dùng nước đó tưới cây, giặt đồ và cho thú cưng uống," Mariana Magalhães, người đến từ Bồ Đào Nha và nay đang sống ở Anh Quốc và là giám đốc truyền thông tại công ty quảng cáo Forty8Creates, nói.
Cô cũng nhấn mạnh rằng cô cảm thấy sốc khi thấy quá ít trạm sạc điện cho xe hơi ở London, so với số trạm sạc điện ở thị trấn nhỏ miền quê nơi cô sống.
Tái tạo và sử dụng phân hữu cơ là lối sống bình thường ở nơi đây, với những thùng rác đặc thù ở mỗi khu vực, bao gồm một thùng rác có pin.
Giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc khiến nỗ lực sống xanh hàng ngày trở thành hiện thực.
"Ở trường trung học, chúng tôi có rất nhiều lớp học về giáo dục môi trường và chúng tôi thường tổ chức lớp học trong công viên địa phương để xây dựng tình yêu với môi trường trong chúng tôi," Magalhães nói.
Bồ Đào Nha là quốc gia đi đầu trong việc xây dựng đầy đủ hệ thống trạm sạc cho xe hơi điện
Bồ Đào Nha từ lâu đã là xã hội trồng trọt tận dụng tài nguyên tự nhiên giàu có của chính mình.
"Ở biên giới giữa Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha về phía bắc, bạn có thể thấy những ngọn núi đầy những cỗ máy năng lượng tái tạo từ gió. Bạn có thể thấy [đập thủy điện] trên hồ thu thập năng lượng từ nước," Magalhães nói.
"Chúng tôi có điều kiện tự nhiên thuận lợi trong việc sử dụng năng lượng tái tạo," Joana Mendes, giám đốc của nhà nghỉ Molinum ở miền Nam Bồ Đào Nha, nói. "Vì chúng rẻ hơn, chúng tôi dần dần chuyển qua sử dụng chúng."
Ở thủ đô Lisbon trên đồi cao, việc chuyển đổi qua xe đạp không mạnh mẽ như nhiều thủ đô Châu u khác, nhưng những mô hình phương tiện vận tải bền vững khác đang bắt đầu được thực hiện.
"Xe máy điện cho thuê đã có mặt ở Lisbon, và chúng trở nên cực kỳ nổi tiếng," Wendy Werneth, người Mỹ sống ở Bồ Đào Nha và viết blog ở trang The Nomadic Vegan [Người du mục ăn chay] nói.
"Người Lisbon cực kỳ đề cao xe máy điện, coi đó là cách đi lại trong thành phố thân thiện với môi trường."
Uruguay
Hạng mục thế giới và Khí hậu: Hạng 15
Được xếp hạng cao nhất trong các quốc gia Nam Mỹ trong bảng xếp hạng Hành tinh và Khí hậu (hạng 15) và liên tục được nêu danh là một trong những điểm đến đạo đức nhất vì các chính sách môi trường và khí hậu, Uruguay đã trở thành quốc gia dẫn đầu trên hành tinh về năng lượng tái tạo - vì nhu cầu cũng như vì sự tôn trọng với hành tinh.
Top 10 quốc gia xanh, trong hạng mục Hành tinh và Khí hậu của Bảng xếp hạng Các Quốc gia Tốt:
Na Uy
Thụy Sĩ
Bồ Đào Nha
Slovenia
Cyprus
Phần Lan
Thụy Điển
Đức
Croatia
Slovakia
"Uruguay không có trữ lượng dầu mỏ và đã phải chi rất nhiều tiền để nhập khẩu mặt hàng này. Vì vậy chúng tôi bắt đầu thay thế nhiên liệu dựa trên dầu mỏ bằng năng lượng sạch, đây là thành tựu đạt được trong gần một thập niên," Lola Méndez, một người Uruguay gốc Mỹ, viết blog tại trang Miss Filatelista. nói.
Ngày nay, khoảng 95% điện năng đến từ các nguồn năng lượng tái tạo, hầu hết là từ thủy điện, nhưng cũng có thêm năng lượng mặt trời, điện gió và năng lượng sinh học.
"Vào năm 2012, Uruguay chỉ vận hành ở mức độ 40% năng lượng tái tạo, vì vậy đây là thay đổi mạnh mẽ trong khoảng thời gian rất ngắn," Méndez nói thêm.
Cam kết này đã được đền đáp, khi quốc gia nhỏ bé này được thế giới chú ý đến trong suốt Thỏa thuận Paris 2015 về việc tạo ra chuyển đổi quyết liệt, mà không có sự trợ giá từ chính phủ.
Ngoài những khuyến khích kinh tế, cư dân được rèn luyện kết nối mạnh mẽ với vùng đất này qua nhiều thế kỷ.
"Người Uruguay luôn yêu quý và trân trọng Tierra Madre," Méndez nói. "Từ những cư dân bản địa thuộc bộ tộc Charrúa đến những tay gaucho [cao bồi - trong tiếng Tây Ban nha] đã chăn thả hàng triệu con cừu và bò ở quốc gia này, sống dựa vào đất luôn luôn là cách mà người Uruguay trở nên phồn thịnh."
Uruguay liên tục được nêu tên là một trong những điểm đến đạo đức về chính xách môi trường và xã hội
Phương tiện công cộng (hầu hết chạy bằng điện) có mặt ở hầu hết các thành phố lớn, và sân bay quốc tế Carrasco ở thủ đô Montevideo cũng tiến gần đến sử dụng hoàn toàn năng lượng bền vững với hệ thống năng lượng mặt trời quang điện (PV). Đây là sân bay đầu tiên ở Nam Mỹ với nhà máy sản xuất quang điện PV.
Kenya
Thứ 10 thế giới và Khí hậu: Hạng 26
Do thời tiết ngày càng cực đoan và hạn hán thường xuyên xảy ra, Kenya đã nếm trải những hiệu ứng ban đầu của biến đổi khí hậu.
Trước tình hình đó, chính phủ đang hành động để bảo vệ nền kinh tế phụ thuộc cực kỳ nhiều vào nông nghiệp, và đã khởi động Kế hoạch Hành động Biến đổi Khí hậu và cam kết giảm tỷ lệ phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính xuống còn 30% vào năm 2030.
Một nỗ lực khác khiến Kenya được xếp hạng 26 trong Bảng xếp hạng Hành tinh và Khí hậu là lệnh cấm túi nhựa gần đây để bảo vệ nguồn nước và môi trường địa phương.
Lệnh cấm này đã trở thành một trong những lệnh cấm nghiêm khắc nhất thế giới, trong đó có đe dọa sẽ bỏ tù và phạt nặng nếu cư dân (hoặc thậm chí du khách) bị phát hiện có mang theo túi nhựa.
Cộng đồng địa phương ở Kenya đã có hệ thống truyền thống bảo vệ môi trường tại chỗ
Tuy nhiên, không phải lúc nào người ta cũng cần đến can thiệp của chính phủ trong việc bảo vệ môi trường.
"Cộng đồng địa phương ở đây đã có hệ thống bảo vệ môi trường truyền thống tại chỗ, và những hệ thống truyền thống đó cũng hoạt động hiệu quả," Faye Cuevas, người Mỹ sống ở Nairobi và là phó chủ tịch cao cấp tổ chức IFAW (Quỹ quốc tế vì An sinh Động vật) nói.
"Rừng Maasai Loita là một ví dụ, đó là một trong số ít những khu rừng do cư dân bản địa quản lý còn sót lại ở Kenya và khu rừng còn nguyên sơ, phần lớn là vì luật lệ tại địa phương và hệ thống truyền thống tại chỗ bảo vệ nơi này."
Gia đình và môi trường là những điều không thể tách rời với người Maasai, một cộng đồng cư dân bản địa ở miền nam Kenya và miền bắc Tanzania.
"Khi bạn nghe người Maasai chào nhau, lời chào bắt đầu với hàng loạt những câu thăm hỏi. Đầu tiên họ thảo luận về môi trường - mưa, tình trạng của cỏ cây, nước. Sau đó, họ nói về gia súc. Và cuối cùng họ hỏi về gia đình của nhau," John Kamanga, một người già Kenya và là giám đốc tổ chức bảo tồn SORALO Conservancy ở Thung lũng South Rift ở Kenya nói.
"Những nguyên tắc truyền thống trên được sử dụng để quản lý tất cả đời sống - môi trường không lành mạnh nghĩa là không có bò, nghĩa là không có con trẻ, nghĩa là văn hóa truyền thống và cách sống cổ xưa sẽ mất đi."
New Zealand
Hạng mục thế giới và Khí hậu: Hạng 39
Được xếp hạng thứ 39 trong Bảng xếp hạng Hành tinh và Khí hậu - khiến đây là quốc gia dẫn đầu trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, New Zealand đã cực kỳ nghiêm túc trong việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt vì nền kinh tế nông nghiệp và du lịch lệ thuộc vào môi trường.
New Zealand xếp hạng thứ 39 trong Bảng xếp hạng Hành tinh và Khí hậu - khiến đây là quốc gia dẫn đầu trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương
"Quốc gia của chúng tôi nổi tiếng thế giới là 'New Zeland Xanh, Sạch' và chúng tôi đã gắn bó danh tính của mình với điều đó," Brendan Lee, người New Zealand viết blog tại trang "Bren on the Road" nói.
"Người New Zealand rất tự hào khi du khách nói thiên nhiên của chúng tôi tuyệt đẹp, đất nước của chúng tôi tuyệt đẹp."
Vì lượng khí phát thải methane chủ yếu đến từ đàn gia súc và ngành công nghiệp chăn cừu lớn, cũng như ngành công nghiệp năng lượng đang phát triển ở quốc gia này, New Zealand nằm trong nhóm quốc gia xả thải carbon cao nhất tính trên đầu người.
Nhưng quốc gia này đã tạo ra liên minh lãnh đạo nghị viện giữa các đảng để tạo ra kế hoạch "Không phát thải ở New Zealand"[Net Zero in New Zealand] một kế hoạch vạch ra các chính sách cần thiết để đạt đến mức độ trung hòa carbon vào năm 2050.
New Zealand có kích cỡ bằng hai phần ba bang California và có số dân bằng 10% dân số Hoa Kỳ. Điều này giúp New Zealand bớt lo lắng về những vấn đề môi trường hàng ngày, như ô nhiễm không khí hay bãi chứa rác quá tải, so với những trung tâm đô thị lớn khác.
Nhưng điều đó đã thay đổi trong những năm gần đây.
"Rất hiếm khi người ta thấy các bãi rác thải ở New Zealand quá tải với nhựa, hay các dòng sông bị nghẽn vì chai nhựa và túi nhựa," Lee nói.
"Túi nhựa đã bị cấm ở siêu thị - bạn không thấy ai dùng ống hút nhựa nữa, và mọi người thường dùng các loại chai đựng nước, trông đẹp đẽ và có thể dùng đi dùng lại nhiều lần," Jess Tonking người Anh, sống ở Queenstown và làm việc tại thương hiệu thời trang bền vững Sundried, nói.
"Tôi quan tâm đến môi trường nhiều hơn từ khi sống ở New Zealand. Tôi tái sử dụng mọi thứ ở đây, và tôi đã giảm bớt việc mua sản phẩm từ động vật. Tôi nghĩ rằng mình có cách sống thân thiện hơn với môi trường."
Lindsey Galloway
